Bezpieczeństwo na budowie, w porównaniu z innymi miejscami pracy, charakteryzuje się wysoką liczbą wypadków śmiertelnych i ciężkich, do których corocznie dochodzi na placach budów.
Bezpieczeństwo na budowie jest obszarem szczegółowych statystyk. Można rozróżnić następujące typy wypadków przy pracy w budownictwie: potknięcie się, upadek na tym samym poziomie (ok. 15%) lub spowodowany przez spadający z góry przedmiot, niewłaściwe użycie narzędzi (13%), upadek z wysokości (11%), zasypanie, wciągnięcie do dołu (3%). Wg pracodawców, ok. 70% przyczyn wypadków na budowie wynikało z nieostrożnego zachowania poszkodowanych pracowników (dane uzyskane ze statystycznych kart wypadków). Te związane z zaniedbaniami w zakresie ogólnej organizacji pracy na budowie lub organizacji stanowisk pracy stanowiły ok. 17%. Natomiast przyczyny techniczne (pozostałe 13%) wynikały głównie z wad konstrukcyjnych i niewłaściwej eksploatacji maszyn i urządzeń technicznych.
Według danych GUS, dotyczących wypadków przy pracy w budownictwie, w 2017 roku śmierć w ich wyniku poniosło 58 osób, natomiast 100 doznało ciężkich uszkodzeń ciała.
Zasady BHP na budowie muszą być przestrzegane. Ważne jest, aby przeprowadzać częste szkolenia BHP na budowie. Każdy pracownik, od najwyższego do najniższego szczebla, powinien znać obowiązujące go zasady BHP i stosować się do nich.
W przypadku, kiedy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, istotne jest powołanie koordynatora BHP na budowie. Ważne, aby precyzyjnie określić zakres jego obowiązków i uprawnień. Dzięki temu poprawimy stopień bezpieczeństwa prowadzonych prac.
Obowiązki kierownika budowy:
- koordynacja robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów (opracowanie założeń technicznych i organizacyjnych),
- koordynacja działań zapewniających przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach BHP oraz w planie bioz,
- wprowadzanie niezbędnych zmian w planie bioz, wynikających z postępu robót budowlanych.
Obowiązki pracodawcy:
- niedopuszczanie pracowników do pracy, do której wykonywania nie posiadają wymaganych kwalifikacji (dotyczy np. elektryków, operatorów urządzeń technicznych) lub potrzebnych umiejętności,
- wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia, a także sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności drabiny i rusztowania, spełniające wymagania zasadnicze oraz minimalne, dotyczące BHP w zakresie użytkowania ich podczas pracy,
- poddawanie pracowników badaniom lekarskim i szkoleniom w zakresie BHP przed dopuszczeniem ich do pracy oraz prowadzenie okresowych badań i szkoleń w tym zakresie,
- ocenianie ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy, istniejących na placu budowy i informowanie pracowników o ryzyku i zasadach ochrony przed zagrożeniami,
- wyposażanie pracowników w ubrania i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej, których stosowanie jest wymagane na danym stanowisku.
Obowiązki pracownika:
- brać udział w szkoleniach BHP oraz znać przepisy z tego zakresu,
- wykonywać pracę w sposób zgodny z zasadami BHP oraz stosować się do poleceń przełożonych w tym zakresie,
- stosować środki ochrony zbiorowej oraz używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej,
- niezwłocznie zawiadamiać przełożonych i współpracowników o zagrożeniach dla życia lub zdrowia ludzkiego.
Gdy warunki pracy stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla pracownika lub innych osób, ma on prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Bezpieczeństwo na budowie a praca na wysokości
Praca na wysokości prowadzona bez odpowiednich zabezpieczeń to jedna z najczęstszych przyczyn wypadków na budowie. Na placach budów dochodzi bardzo często do tragicznych w skutkach upadków pracowników z wysokości lub wypadków spowodowanych przez spadające przedmioty (materiały, narzędzia, opakowania itp.). Przyczyny takich zdarzeń to przede wszystkim niezabezpieczone krawędzie stropów, dachów, schodów, podestów rusztowań, otworów technologicznych, wykopów i otwartych studzienek. Nie bez znaczenia jest także tolerowanie przez osoby odpowiedzialne za nadzór odstępstw od wymagań bezpieczeństwa pracy.
W efekcie poszkodowane zostają osoby wykonujące czynności lub przemieszczające się w tej strefie.
Środki zabezpieczające przed zagrożeniami występującymi przy pracy na wysokości to:
- środki ochrony zbiorowej: balustrady, rusztowania, siatki, daszki,
- środki ochrony indywidualnej: szelki bezpieczeństwa, hełmy.
Balustrady zainstalowane w związku z wykonywaną pracą na wysokości powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi, powinny składać się z poręczy umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m. Pomiędzy poręczą a krawężnikiem należy zamontować w połowie wysokości poprzeczkę lub powstałą przestrzeń wypełnić w sposób uniemożliwiający wypadnięcie robotnika. Jeżeli ze względu na warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie balustrad jest niemożliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem, w tym środki ochrony indywidualnej.
Organizacja prac na wysokości powinna zapewniać wykonywanie ich w sposób niezmuszający pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoi. Wymagane jest, aby każdorazowo przed rozpoczęciem robót w nowych warunkach (np. kolejne miejsce usytuowania rusztowania) pracownicy otrzymywali instruktaż, obejmujący imienny podział pracy, kolejność zadań, wymagania BHP.
Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być montowane, eksploatowane i demontowane zgodnie z dokumentacją producenta (rusztowania systemowe) albo projektem indywidualnym (pozostałe). Osoby zatrudnione przy tego typu czynnościach powinny posiadać wymagane uprawnienia. Odbiór rusztowania musi zostać potwierdzony w protokole odbioru technicznego lub wpisem w dzienniku budowy. Tylko w takim przypadku dopuszczalne jest użytkowanie rusztowania.
Opisywane urządzenia powinny być wyposażone w pomosty z balustradami, piony komunikacyjne, zabezpieczenia przed spadaniem przedmiotów z rusztowania (gdy są usytuowane bezpośrednio przy przejściach dla pieszych – również dodatkowe daszki ochronne i osłony z siatek), a także mieć stabilną konstrukcję i zapewniać swobodny dostęp do stanowisk pracy.
Klamry, pomosty i inne podwyższenia muszą być stabilne i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz odznaczać się odpowiednią wytrzymałością.
Drabiny przenośne, ze względu na dużą liczbę wypadków przy pracy związanych z ich użytkowaniem, wymagają szczególnej ostrożności. Niedopuszczalne jest stosowanie ich jako drogi stałego transportu. Drabiny przystawne powinny wystawać ponad powierzchnię, na którą prowadzą, co najmniej 0,75 m.
Wykonywanie robót malarskich i tynkarskich z ich wykorzystaniem jest zabronione.
Praca na: słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów, wymaga w szczególności:
- sprawdzenia ich stabilności, wytrzymałości na przewidywane obciążenie oraz stanu technicznego stałych elementów, mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa,
- zapewnienia odpowiedniego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, takiego jak: szelki bezpieczeństwa z linką przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu – na słupach, masztach itp.),
- zapewnienia hełmów ochronnych przeznaczonych do prac na wysokości.
Ww. sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości wymaga właściwego doboru ze względu na warunki, w jakich wykonywana jest praca oraz umiejętności posługiwania się nim przez pracowników. Rodzaje takiego sprzętu, warunki stosowania i wymagania, które powinien spełniać, określone zostały w Polskich Normach.
Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie
Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie to nieformalna organizacja największych firm budowlanych działających w Polsce. Pierwsi sygnatariusze Porozumienia złożyli swoje podpisy w listopadzie 2010 i od tej pory przybywa firm budowlanych popiwrających tę inicjatywę, przybywa też obligatoryjnych obowiązków związanych z bezpieczeństwem na budowie, które muszą wypełnić podwykonawcy, którzy chcą współpracować z firmami związanymi Porozumieniem. Na dzisiaj do Porozumienia dla bezpieczeństwa w Budownictwie należy 12 firm budowlanych: Budimex, Erbud, Hochtief Polska, Karmar, Mostostal Warszawa, Mota-Engil, Polimex Mostostal, PORR (dawniej Bilfinger Infrastructure), Skanska, Strabag, Unibep oraz Warbud.
Biografia: Bezpieczeństwo na budowie. Zbiór zasad BHP na budowie, Krzysztof Kowalik, Państwowa Inspekcja Pracy http://www.progres-bhp.pl/bhp-na-budowie.html
